زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

اوس بن ثابت خزرجی




اوس بن ثابت خزرجی از صحابی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و از شهیدان بدر می‌باشد.


۱ - پیشینه


ابوشداد
[۱] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۲۴۳.    
[۲] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۱۷.    
[۳] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۱۴۱.    
اوس بن ثابت بن منذر،
[۴] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۱۷.    
[۵] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۱۴۱.    
برادر حسان بن ثابت ، از شاعران دوران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
[۶] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۲۴۳.    
[۷] جمهرة انساب العرب، ابن حزم، ص۳۴۷.    
و از خاندان بنی عمرو بن مالک ، از تیره بنی نجار قبیله خزرج از انصار است.
[۸] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۲، ص۳۱۳.    
[۹] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۳، ص۶۳۷.    
[۱۰] اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۱۶۵-۱۶۶.    
مادرش سخطی دختر حارثة بن لوذان بن عبدود بود.
[۱۱] الطبقات، ابن سعد، ج۳، ص۳۸۲.    
[۱۲] الاصابه، ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۲۹۲.    


۲ - حضور اوس بن ثابت در بیعت عقبه دوم


او از کسانی است که در بیعت عقبه دوم (۱۳ بعثت) حضور داشت.
[۱۳] الطبقات، ابن سعد، ج۳، ص۳۸۲.    
[۱۴] الانساب، سمعانی، ج۱۲، ص۳۶۶.    
[۱۵] البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۳، ص۱۶۶.    
در پی هجرت مسلمانان به مدینه که انصار مهاجران را در خانه‌های خود جای می‌دادند، اوس میزبان عثمان بن عفان شد
[۱۶] الطبقات، ابن سعد، ج۳، ص۴۱.    
[۱۷] انساب الاشراف، بلاذری، ج۵، ص۴۸۲.    
[۱۸] البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۳، ص۱۷۴.    
و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در عقد مؤاخات، آن دو را با هم برادر کرد.
[۱۹] انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۲۷۱.    
[۲۰] عیون الاثر، ابن سید الناس، ج۱، ص۲۳۲.    
[۲۱] تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۳، ص۱۷.    


۳ - دیدگاه تاریخ نگاران درباره حضور اوس در جنگ بدر


بیشتر تاریخ نگاران او را از حاضران در غزوه بدر دانسته و به شهادتش در این نبرد تصریح کرده‌اند.
[۲۲] تاریخ دمشق، ابن عساکر، ج۲۲، ص۴۰۷.    
[۲۳] سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۴۶۴.    
برادرش حسان بن ثابت شاعر مشهور عرب نیز در قصیده‌ای او را از شهیدان این نبرد دانسته است.
[۲۴] الاصابه، ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۲۹۲.    
برخی وی را از شهیدان نبرد احد می‌دانند.
[۲۵] تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۴۱.    
[۲۶] وفاء الوفاء، سمهودی، ج۳، ص۱۱۳.    
سخنی غیر مشهور وی را در زمره کسانی قرار داده که در همه جنگ‌ها دوشادوش رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم حضور داشته و درگذشت او را در دوران خلافت عثمان دانسته است.
[۲۷] الطبقات، ابن سعد، ج۳، ص۳۸۲.    
[۲۸] الانساب، سمعانی، ج۱۲، ص۳۶۶.    


۴ - شأن نزول آیه ۷ نساء


برخی مفسران در شان نزول آیه ۷ نساء : {للرجال نصیب مما ترک الوالدان و الاقربون وللنساء نصیب مما ترک الوالدان و الاقربون مما قل منه او کثر نصیبا مفروضا}
[۲۹] نساء/سوره۴، آیه۷.    
آورده‌اند که اوس از همسرش‌ام کجه/‌ام حجه سه دختر بر جای گذاشت. پسر عموهای او سوید و عرفجه یا قتاده و عرفطه
[۳۰] زاد المسیر، ابن جوزی، ج۱، ص۳۷۴.    
طبق رسم جاهلی که وارثان میت را در صورت خردسال بودن فرزندان، خواه دختر و خواه پسر، از ارث محروم می‌کردند، همه اموال برجای مانده از اوس را برای خود برداشتند. چون‌ ام کجه به شکایت نزد رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مسجد فضیخ آمد و مساله را شرح داد، پیامبر پسرعموهای اوس را نزد خود فراخواند. اندکی بعد، آن آیه نازل شد و ارث زوجه مقرر گشت. پیامبر به پسرعموها فرمود که مال اوس را تقسیم نکنند تا آن که آیه: {یوصیکم الله فی اولادکم... }
[۳۱] نساء/سوره۴، آیه۱۱-۱۴.    
نازل شد و حکم سهم ارث هر یک از فرزندان و والدین میت را مشخص کرد.
[۳۲] تفسیر ثعلبی، ج۳، ص۲۶۰-۲۶۱.    
[۳۳] زاد المسیر، ابن جوزی، ج۱، ص۳۷۴.    
[۳۴] تفسیر قرطبی، قرطبی، ج۵، ص۴۵-۴۶.    
این گزارش از شهادت اوس در سال‌های نخستین هجرت حکایت دارد.


۵ - فهرست منابع


الاستیعاب: ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛ اسد الغابه: ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق؛ الاصابه: ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.) ، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛ انساب الاشراف: البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق؛ الانساب: عبدالکریم السمعانی (م. ۵۶۲ق.) ، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق؛ البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف؛ تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (م. ۸۰۸ق.) ، به کوشش شحاده، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق؛ تاریخ خلیفه: خلیفة بن خیاط (م. ۲۴۰ق.) ، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق؛ تاریخ مدینة دمشق: ابن عساکر (م. ۵۷۱ق.) ، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛ تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان): الثعلبی (م. ۴۲۷ق.) ، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق؛ تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): القرطبی (م. ۶۷۱ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق؛ جمهرة انساب العرب: ابن حزم (م. ۴۵۶ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ زاد المسیر: ابن الجوزی (م. ۵۹۷ق.) ، به کوشش عبدالرزاق، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۲۲ق؛ سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق؛ السیرة النبویه: ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۹۶ق؛ الطبقات الکبری: ابن سعد (م. ۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ عیون الاثر: ابن سید الناس (م. ۷۳۴ق.) ، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق؛ وفاء الوفاء: السمهودی (م. ۹۱۱ق.) ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.

۶ - پانویس

 
۱. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۲۴۳.    
۲. ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۱۷.    
۳. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۱۴۱.    
۴. ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۱۷.    
۵. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۱۴۱.    
۶. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۲۴۳.    
۷. ↑ جمهرة انساب العرب، ابن حزم، ص۳۴۷.    
۸. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۲، ص۳۱۳.    
۹. ↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۳، ص۶۳۷.    
۱۰. ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۱۶۵-۱۶۶.    
۱۱. ↑ الطبقات، ابن سعد، ج۳، ص۳۸۲.    
۱۲. ↑ الاصابه، ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۲۹۲.    
۱۳. ↑ الطبقات، ابن سعد، ج۳، ص۳۸۲.    
۱۴. ↑ الانساب، سمعانی، ج۱۲، ص۳۶۶.    
۱۵. ↑ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۳، ص۱۶۶.    
۱۶. ↑ الطبقات، ابن سعد، ج۳، ص۴۱.    
۱۷. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۵، ص۴۸۲.    
۱۸. ↑ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۳، ص۱۷۴.    
۱۹. ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۲۷۱.    
۲۰. ↑ عیون الاثر، ابن سید الناس، ج۱، ص۲۳۲.    
۲۱. ↑ تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۳، ص۱۷.    
۲۲. ↑ تاریخ دمشق، ابن عساکر، ج۲۲، ص۴۰۷.    
۲۳. ↑ سیر اعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۴۶۴.    
۲۴. ↑ الاصابه، ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۲۹۲.    
۲۵. ↑ تاریخ خلیفه، خلیفة بن خیاط، ص۴۱.    
۲۶. ↑ وفاء الوفاء، سمهودی، ج۳، ص۱۱۳.    
۲۷. ↑ الطبقات، ابن سعد، ج۳، ص۳۸۲.    
۲۸. ↑ الانساب، سمعانی، ج۱۲، ص۳۶۶.    
۲۹. ↑ نساء/سوره۴، آیه۷.    
۳۰. ↑ زاد المسیر، ابن جوزی، ج۱، ص۳۷۴.    
۳۱. ↑ نساء/سوره۴، آیه۱۱-۱۴.    
۳۲. ↑ تفسیر ثعلبی، ج۳، ص۲۶۰-۲۶۱.    
۳۳. ↑ زاد المسیر، ابن جوزی، ج۱، ص۳۷۴.    
۳۴. ↑ تفسیر قرطبی، قرطبی، ج۵، ص۴۵-۴۶.    


۷ - منبع


حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«اوس بن ثابت خزرجی».    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.